تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن، پتاسیم و بور بر رشد و عملکرد گیاه گوجه فرنگی

گیاه گوجه فرنگی (lycopersium esculantium) متعلق به تیره بادمجانیان است. گوجه فرنگی یکی از محصولاتی است که به دلیل دارا بودن ویتامین های a، b1، b2 و c و پروتئین، املاح معدنی (فسفر، پتاسیم، سدیم، کلسیم و آهن) و نیاسین در بین سبزیجات بیشترین مصرف را به خود اختصاص داده است و در طی قرن اخیر یکی از محبوبترین سبزیها بحساب آمده است. با توجه به اینکه تعادل عناصر غذایی در محیط کشت از فاکتورهای موثر در تولید محصولات زراعی و باغی به شمار می آید، تعیین سطوح بهینه عناصر غذایی در محلول غذایی در سیستم های آبکشت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بمنظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن، پتاسیم و بور بر رشد و عملکرد گیاه گوجه فرنگی یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 48 تیمار شامل چهار سطح نیتروژن (100، 200، 300 و 400 میلی گرم در لیتر)، سه سطح پتاسیم (125، 250 و 375 میلی گرم در لیتر) و چهار سطح بور (5/0، 0/1، 5/1 و 0/2 میلی گرم در لیتر) در سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی زنجان در سال 1386 به اجرا در آمد. برای انجام این آزمایش نشاهای گوجه فرنگی از محیط خزانه به گلدانهای حاوی مقدار مشخصی از پرلیت منتقل شدند و با محلول غذایی اپستین آبیاری شدند. تیمارهای آزمایشی با افزودن مقادیر مختلف نیترات آمونیوم، سولفات پتاسیم و اسید بوریک به محلول غذایی اپستین تهیه شدند و بعد از اطمینان از استقرار و سازگاری گیاه با محیط کشت جدید، تیمارهای آزمایشی بر روی گیاه به مدت پنج ماه اعمال شدند. نتایح حاصل از این تحقیق نشان داد که اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد (تعداد میوه، طول و قطر میوه و درصد ماده خشک میوه) در سطح یک درصد معنی دار است و بالاترین مقدار این صفات از مصرف 200 میلی گرم نیتروژن در لیتر بدست آمد. همچنین بیشترین مقدار بریکس میوه از مصرف 200 میلی گرم نیتروژن در لیتر بدست آمد و در سطوح بالاتر این صفت بطور معنی داری کاهش یافت. همچنین با افزایش سطوح نیتروژن تا 300 میلی گرم نیتروژن در لیتر پارامترهای رشد (وزن خشک اندام های هوایی، ارتفاع گیاه، متوسط سطح برگ و فتوسنتز گیاه) بطور معنی داری افزایش یافت ولی با مصرف 300 میلی گرم نیتروژن در لیتر وزن خشک ریشه بطور معنی داری کاهش یافت. افزایش سطوح نیتروژن بطور معنی داری باعث افزایش ph و ec آب میوه و غلظت عناصر n و mn برگ و میوه و کاهش غلظت عناصر p، k، b، cu، fe و zn برگ و میوه گردید. سطوح مختلف پتاسیم بر عملکرد، اجزا،عملکرد، پارامترهای رشد و غلظت fe برگ و میوه تأثیر معنی داری نداشت. اثر پتاسیم بر بریکس میوه در سطح یک درصد معنی دار بود و بالاترین بریکس میوه از مصرف 250 میلی گرم پتاسیم در لیتر بدست آمد. افزایش سطوح پتاسیم بطور معنی داری باعث افزایش ec آب میوه و غلظت عناصر k و b برگ و میوه و کاهش ph آب میوه و غلظت عناصر n،p ، mn، cu، fe و zn برگ و میوه گردید. اثر سطوح مختلف بور بر عملکرد، اجزاء عملکرد، پارامترهای رشد در سطح یک درصد و بر بریکس میوه در سطح پنج درصد معنی دار بود و بیشترین مقدار این صفات از مصرف یک میلی گرم بور در لیتر بدست آمد. افزایش سطوح بور بطور معنی داری باعث افزایش ec میوه و غلظت عناصر n، k، b و zn برگ و میوه و کاهش ph میوه و غلظت عناصر mn، cu و fe برگ و میوه گردید، ولی سطوح بور بر میزان p برگ و میوه تأثیر معنی داری نداشت. اثر متقابل نیتروژن و پتاسیم برکلیه پارامترهای اندازه گیری شده به استثناء ph میوه و غلظت عناصر mn و cu میوه معنی دار است. اثر متقابل نیتروژن و بور نیز بر کلیه صفات اندازه گیری شده به غیر از بریکس و ph میوه و غلظت عناصر p وk میوه و cu برگ و میوه تأثیر معنی داری داشت. اثر متقابل پتاسیم و بور بر عملکرد، ارتفاع گیاه، متوسط سطح برگ، فتوسنتز گیاه، درصد ماده خشک، بریکس و ph میوه و غلظت عناصر n،p ، k، b، fe و zn برگ و b برگ و میوه تأثیر معنی داری داشت. اثر متقابل نیتروژن، پتاسیم و بور بر عملکرد، پارامترهای رشد، درصد ماده خشک و ph میوه و غلظت همه عناصر برگ و غلظت عناصر b و mn میوه معنی دار بود. با توجه به نتایج بدست آمده از این آزمایش مصرف توأم 200 میلی گرم در لیتر نیتروژن ، 250 میلی گرم در لیتر پتاسیم و یک میلی گرم در لیتر بور برای حصول بیشترین عملکرد گوجه فرنگی در محیط های آبکشت توصیه می گردد.